Kunstenaar (in ruste)…
In de kleinschalig woning voor mensen met #dementie zit Elisabeth aan tafel. En haar zie je niet zo makkelijk over het hoofd. Ze is een opvallende verschijning met prachtig gekleurde kleding en altijd een kleurige sjaal in haar grijze lange haar. Als ze zich voorstelt, vertelt ze altijd ‘ik ben kunstenaar, in ruste…’ Ze kan vol vuur vertellen over de exposities die ze gehouden heeft, de kunstenaars die ze ontmoet heeft, haar rijke leven.
Maar nu zit ze aan tafel. Ze lijkt geen belangstelling meer te hebben voor het schilderen, terwijl dat haar lust en leven was. Haar kinderen hebben een deel van haar kwasten en verf meegenomen, maar ze zijn de kast in haar appartement nog niet uit geweest.
De teamleden proberen haar aan te sporen om te gaan schilderen. Maar Elisabeth antwoordt altijd ‘dat heb ik mijn hele leven gedaan, dat is nu niet meer nodig’. Zelfs als het team toevoegt dat ‘ze dat altijd leuk vond en ook heel erg goed in was’, komt er geen enthousiasme.
Samen hebben we het over deze situatie. Wat maakt dat Elisabeth niet meer gaat schilderen ondanks haar levenslange passie hiervoor.
De sleutel wordt gevonden als we brainstormen. De vraag is of Elisabeth de woorden ‘wil je schilderen?’ kan omzetten in een gevoelsveilige actie. Wanneer je brein gaat haperen, lukt het vaak niet om bij de woorden die gezegd worden een beeld te vormen van wat er van je verwacht wordt. Schilderen? Kan ik dat? Heb ik alles wat nodig is? En allerlei andere beelden kunnen dan in je hoofd opkomen. Je ziet alleen maar risico’s. En wij mensen gaan risico’s het liefst uit de weg.
Het feit dat de schilderspullen in een kast staan, maakt het extra lastig. Want als iemand met dementie dan al in beweging is richting de activiteit, moet hij of zij nog een extra handeling toevoegen om daadwerkelijk tot de activiteit te komen.
Het team besluit tot een experiment. In het appartement van Elisabeth wordt haar oude schildersezel, die de kinderen bewaard hebben, neergezet. Een leeg doek erop, een klein krukje ervoor, links wat verf en kwasten. Net als in haar oude atelier. Het neemt allemaal niet veel ruimte in beslag, maar geeft wel direct herkenning.
Als Elisabeth het mini-atelier ziet, glimlacht ze. Ze raakt een kwast zacht aan, snuffelt wat aan de verf. De teamleden laten Elisabeth alleen. Als ze driekwartier later om de hoek van het appartement kijken, staat Elisabeth voor het doek, kwast in de hand en de eerste kleuren geschilderd.
Door niet te vragen, maar herkenbaar aan te bieden, kunnen mensen met dementie vaak nog tot actie komen. Beelden spreken meer dan woorden. Een aanbod werkt beter dan een vraag.
Elisabeth is weer volledig in haar element. Elke dag schildert ze. Soms uren, soms moppert ze dat de inspiratie weg is. En binnenkort exposeert ze, in de hal van het zorgcentrum.
Elisabeth is gewoon Elisabeth, kunstenaar… soms in ruste!