Altijd als eerste…
In de kleinschalige woning voor mensen met dementie wordt samen met de bewoners koffie gedronken. Mevrouw Huizinga is ‘haantje de voorste’, als eerste schuift ze haar kopje naar voren. ‘Ik wil koffie’. Teamlid Denise kijkt een beetje moeilijk en probeert het rondje, dat ze zelf in haar hoofd had, te vervolgen, maar mevrouw zegt flink harder nogmaals ‘ik wil koffie’. Als daarna toch niet direct aan haar wens wordt voldaan, wordt mevrouw boos en schreeuwt ze ‘heb je wel oren aan je kop hangen’. Denise is een beetje van de ‘leg’ van zoveel boosheid om ‘niets’.
Bij de lunch en het diner gaat het niet anders. Voordat iedereen goed en wel zit en voordat iemand iets te eten (of te drinken) heeft, is de enigszins ‘dwingende’ toon van mevrouw al hoorbaar. En een escalatie ligt op de loer. De teamleden vinden het lastig want ‘ze wil altijd als eerste en ze moet ook begrijpen dat we dat niet gaan doen…’.
Een begrijpelijke reactie… of misschien ook niet. We vinden deze situatie belangrijk genoeg om in het team met elkaar te bespreken. Als we een rondje ervaringen uitwisselen ontstaat een beeld dat mevrouw bang is om overgeslagen te worden. ‘En als ze haar zin niet krijgt dan wordt ze boos. Ze is egoïstisch. Maar ja als we dat gedrag gaan belonen… nee ze moet soms ook maar even op haar beurt wachten’. Het lijkt bijna onmogelijk geworden om mevrouw Huizinga nog echt te zien. Daarom is het essentieel om stil te staan bij de oorzaak van ons gedrag. Veranderend of omslaand gedrag kan een signaal zijn van het feit dat er in interactie iets misgaat.
Uit de gedragsformule van Kitwood, grondlegger van de persoonsgerichte zorg, blijkt dat gedrag voor een deel gevormd wordt door onze biografie, onze opvoeding, normen/waarden en dat wat we in ons leven meemaken.
Vaak is de oorzaak van signaal gedrag hierin te vinden. Als we ons verdiepen in de biografie van mevrouw, vinden we sleutels. Mevrouw komt uit een groot gezin met 14 kinderen. Zij was de op een na jongste en heeft daardoor altijd moeten vechten voor haar plek, een gehaktbal, een boterham en zo veel meer. Als zij haar stem niet letterlijk liet horen, werd ze zeker niet gehoord. Haar ‘dwingende’ gedrag in het hier en nu, vormt daarvan een afspiegeling. Met deze kennis is beter te begrijpen waar haar gedrag vandaan komt (en is het dus geen onbegrepen gedrag).
Samen, na pittig discussie, besluiten we om mevrouw voortaan als eerste te geven. Het druist wel in tegen de normen en waarden van een aantal medewerkers ‘want gaan we dit gedrag dan belonen?’ Nee, we belonen geen gedrag, we zorgen voor meer rust en veiligheid voor iedereen. En natuurlijk houden we oog voor de anderen aan tafel en als daar gemor ontstaat, doen we er ook iets mee.
Maar voor nu is dat niet het geval en heerst er veel meer rust en tevredenheid.
Bij en voor iedereen.