In de kleinschalige woning voor mensen met #dementie zitten de bewoners aan tafel voor de lunch. Vandaag staat er een goed gevulde tomatensoep op het programma die mevrouw Simons samen met teamlid Annelot heeft gemaakt.
Na een ‘eet smakelijk’ beginnen de bewoners te eten. Maar mevrouw Trommelen, die nu net een paar dagen in de woning woont, pakt haar vork voor de soep. Annelot snelt toe maar het is verdraaid lastig om de vork te laten vervangen door een lepel. Uiteindelijk lukt het en kan ook mevrouw aan de soep.
In het team hebben we het er samen over. Waarom pakt mevrouw Trommelen haar vork in plaats van de lepel. De sleutel lijkt te worden gevonden in de manier waarop de tafel gedekt is.
Rechts van het bord lagen de vork en het mes en boven het bord de lepel. Als we in het team even een rondje doen ‘hoe dek jij de tafel thuis’, vinden we al interessante verschillen: links de vork, rechts het mes en de lepel boven het bord, alles aan de rechterkant, rechts de vork en links het mes, al het bestek op het midden van de tafel en ieder pakt wat hij nodig heeft. Als iedereen het zo opnoemt, wordt er gegrinnikt. Zoveel mensen, zoveel wensen (en gewoontes).
Als je brein gaat haperen door dementie, worden de gewoontes die je altijd hebt gehad, een belangrijke houvast om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen functioneren. Uit je gewoontes gaan is voor iedereen lastig en dus helemaal als je brein je niet altijd goed meer kan helpen.
De kans is groot dat de vork van mevrouw Trommelen lag op de plaats waar zij haar lepel verwachtte. Spierherinnering maakt dat je onbewust de beweging maakt, die je altijd hebt gemaakt, passend bij de activiteit die je moet doen. “Soep eten” was voor mevrouw “rechts pakken”.
Het helpt om in dit soort gevallen stil te staan bij de gewoontes van de ander. Daarmee blijft je zelfredzaamheid zo veel mogelijk bestaan. Dus daar waar het soms schuurt moeten we onze gewoonte van tafeldekken laten varen en we moet kijken naar individuele gewoontes van de bewoner. Het kan dus zo zijn dat voor de ene bewoner de lepel boven het bord ligt en voor de ander rechts (of links).
Het is een mooie puzzel maar het levert veel op. Door goed te observeren krijgt het team veel informatie over de gewoontes van de bewoners. En sommige bewoners gaan zelfs beter eten, omdat het weer lukt zoals ze gewend zijn.